Paracetamol bij zwangerschap: minder onschuldig dan gedacht?

Jacqueline Hakkenberg-Tichem en Simone Jans, apothekers in opleiding tot specialist

Waarom dit onderzoek? 
In prevalentiecijfers uit de Verenigde Staten komen neurologische, urogenitale en reproductieve aandoeningen steeds vaker voor. Meerdere onderzoeken suggereren dat prenatale blootstelling aan paracetamol het risico op deze aandoeningen verhoogt. De vraag is of de adviezen rondom paracetamolgebruik tijdens de zwangerschap aangepast zouden moeten worden.

Onderzoeksvraag
Wat zijn de gevolgen van paracetamolgebruik tijdens de zwangerschap op de neurologische, urogenitale en reproductieve ontwikkeling van het (ongeboren) kind?

Hoe werd dit onderzocht?
Er is literatuuronderzoek uitgevoerd, waar alleen artikelen zijn geïncludeerd waarbij paracetamol een onafhankelijke blootstellingsfactor was. Dit betrof zowel epidemiologische artikelen als artikelen over experimentele studies (in vitro, in vivo, ex vivo) over pre- en perinataal paracetamolgebruik.

Belangrijkste resultaten
Meer dan de helft van alle zwangere vrouwen gebruikt paracetamol tijdens de zwangerschap. De meerderheid hiervan gebruikt paracetamol zonder dat daar een harde indicatie voor is (hoge koorts, ernstige pijn) of voor klachten waarbij paracetamol slechts een beperkt effect heeft. Hierbij rijst de vraag of de voordelen van het gebruik van paracetamol opwegen tegen de potentiële nadelige gevolgen op de foetale ontwikkeling. Zowel epidemiologisch onderzoek bij mensen als experimenteel onderzoek bij dieren toont aan dat paracetamolgebruik bij standaard therapeutische doseringen invloed heeft op de neurologische, urogenitale, en reproductieve ontwikkeling.[1] Het literatuuronderzoek gaat een aantal keer in op potentiële causaliteit tussen het stadium van de zwangerschap waarin paracetamol gebruikt wordt en verschillende aangeboren afwijkingen. Er zou perinataal een grotere kans zijn op misvorming van de geslachtsorganen en afgenomen AGD (anogenitale afstand) bij jongetjes; bij kinderen: een verhoogde kans op ADHD, autisme, hyperactiviteit en gedragsstoornis, en een lager IQ en taalachterstand bij meisjes; tijdens de adolescentie een grotere kans op een vroege puberteit bij meisjes. Door de beperkte hoeveelheid aan gegevens is deze causaliteit echter moeilijk vast te stellen.

Conclusies
De bewijslast voor negatieve gevolgen van paracetamolgebruik op de foetale ontwikkeling neemt toe. Men zou hiermee dus terughoudender moeten zijn tijdens de zwangerschap.

Consequenties voor de praktijk
Uit voorzorg wordt aanbevolen paracetamol tijdens de zwangerschap te vermijden. Wanneer gebruik noodzakelijk is, moet dit zo kort mogelijk zijn en in een zo laag mogelijke dosis. Zorgverleners moeten zwangere vrouwen tijdig van deze adviezen op de hoogte brengen. Het Europese Netwerk voor Teratologie Informatie Services benadrukt hierbij dat paracetamol hét voorkeursmiddel blijft voor pijnstilling en koorts, en plaatst een kritische noot bij de zeer beperkte bewijskracht van onderzoeken naar het verband tussen paracetamolgebruik en ontwikkelingsstoornissen.[2] Aanvullend epidemiologisch en experimenteel onderzoek is dan ook noodzakelijk.

Literatuur
1. Bauer AZ, Swan SH, Kriebel D, Liew Z, Taylor HS, Bornehag C et al. Paracetamol use during pregnancy - a call for precautionary action. Nat Rev Endocrinol 2021;17:757-766.
2. The European Network of Teratology Information Services, ENTIS: Position statement on acetaminophen (paracetamol) in pregnancy (2021). Te raadplegen via https://www.entis-org.eu/entis-news/official-entis-position-statement-paracetamol-acetaminophen-apap-use-in-pregnancy.