Probiotica mogelijke behandeling voor obstipatie bij de ziekte van Parkinson

Mara Soellaart en Nienke Veld, apothekers in opleiding tot specialist
januari 2022

Waarom dit onderzoek? 
Obstipatie is een veel voorkomend en vaak moeilijk te behandelen probleem bij parkinsonpatiënten. Veel patiënten ondervinden onvoldoende verlichting met de reguliere laxeermiddelen. Recentelijk zijn veranderingen in het microbioom van de darm in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Het aanpassen van het microbioom met probiotica is een potentieel nieuw therapeutisch doelwit. Hiervoor was er geen onderzoek gedaan naar het effect van probiotica-supplementen als behandeling van obstipatie bij parkinsonpatiënten.

Onderzoeksvraag 
Zijn probiotica effectief in de behandeling voor obstipatie bij patiënten met de ziekte van Parkinson?

Hoe werd dit onderzocht? 
In een dubbelblinde, gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studie zijn 72 patiënten met de ziekte van Parkinson geïncludeerd. Patiënten werden geëxcludeerd als ze in de afgelopen weken probiotica of antibiotica ontvingen, een verwachte allergie voor probiotica hadden, een grote maagdarmingreep ondergingen, sondevoeding ontvingen, comorbiditeiten hadden waardoor ze niet instaat zijn het onderzoek betrouwbaar uit te voeren, of de afgelopen drie maanden waren gestart met parkinsonmedicatie. Patiënten werden geïncludeerd als ze ouder waren dan veertig jaar met een diagnose van de ziekte van Parkinson en gedurende de laatste drie maanden minder dan drie spontane stoelgangen (SBM) per week hadden met symptomen die ten minste langer dan zes maanden bestonden. De patiënten ontvingen vier weken ofwel probioticacapsules (n=34), bestaande uit acht verschillende soorten bacteriestammen (Lactobacillus: acidophilus, gasseri, reuteri en rhamnosus; Bifidobacterium: bifidum en longum; Enterococcus: faecalis en faecium), ofwel een placebo (n=38). Het primaire eindpunt was de verandering in het gemiddeld aantal SBM per week. Hierbij werd het aantal SBM gedurende de laatste twee weken van de interventie vergeleken met de twee weken voor de interventie. Secundaire uitkomstmaten die zijn onderzocht, waren veranderingen in de consistentie van de ontlasting, de ernst van de obstipatie en kwaliteit van leven gerelateerd aan obstipatie. Tevredenheid over de ontvangen interventie werd tevens beoordeeld door de patiënten.

Belangrijkste resultaten
Behandeling met probiotica verhoogde de SBM per week met 1,0±1,2 SBM, in tegenstelling tot de patiënten in de placebogroep, bij wie de SBM per week was verlaagd met -0,3±1,0 (gemiddeld verschil van 1,3; 95% betrouwbaarheidsinterval 0,8-1,8; p<0,001). Na behandeling met probiotica traden significante verbeteringen op voor de secundaire uitkomstmaten, namelijk verandering in consistentie van de ontlasting (p=0,009), ernst van obstipatie (p=0,035) en kwaliteit van leven gerelateerd aan obstipatie (p=0,001). Van de patiënten in de interventiegroep was 65,6% ten opzichte van 21,6% uit de controlegroep tevreden met de behandeling die zij hebben gekregen (p<0,001). Één patiënt in de interventiegroep ervoer lethargie na de start met probiotica en is gestopt met deelname aan het onderzoek. Andere bijwerkingen zijn niet gerapporteerd.

Belangrijkste conclusies
Probiotica verbeteren het aantal SBM per week met 1,3 ten opzichte van de placebogroep met obstipatie. Een eenduidig (consequent) patroon van verbetering is bovendien geobserveerd in andere aan obstipatie gerelateerde maten, namelijk bij de consistentie van de ontlasting, de ernst van de obstipatie, kwaliteit van leven en tevredenheid met de behandeling.

Consequenties voor de praktijk 
Het gebruik van probiotica is een effectieve en goed te verdragen kortetermijnbehandeling voor obstipatie bij patiënten met de ziekte van Parkinson. Echter, als mogelijke complicatie bij het gebruik hiervan is eerder overgroei van de dunnedarmbacterie gerapporteerd.[1] Bovendien bevatten probiotica mogelijk bacteriën die levodopa omzetten naar dopamine in de dunne darm (dat de bloed-hersenbarrière niet kan passeren), waardoor de concentratie die de hersenen bereikt is verlaagd. Aan de andere kant kan de verbetering van obstipatie door probiotica de maaglediging versnellen en de levodopakinetiek verbeteren. In de toekomst is daarom meer onderzoek nodig naar het langetermijneffect en de veiligheid van probiotica bij patiënten met Parkinson en het werkingsmechanisme, voordat het als behandeling kan worden aanbevolen.

Literatuur
Tan AH, Lim SY et al. Probiotics for Constipation in Parkinson Disease, A Randomized Placebo-Controlled Study. Neurology 2021;96:e772-e782.
1. The Lancet Gastroenterology Hepatology. Probiotics: elixir or empty promise? Lancet Gastroenterol Hepatol 2019;4:81.