Omega vetzuren

onverzadigbare markt

J. van der Wal en S.R. Blaauw, onder medeverantwoordelijkheid van de redactie

Samenvatting

Omega-3 en omega-6 onverzadigde vetzuren spelen een rol
in verschillende processen in het menselijk lichaam. Dit leidde
tot een groot aantal claims op werkzaamheid door de hierop
inspelende handel. Dat heeft tot nu toe alleen bij hartvaatziekten
geleid tot een geregistreerd prepraat. Voor alle overige
‘indicaties’ is een zeer talrijk allegaartje aan sterktes en samenstellingen
op de markt, dat allerminst voldoet aan het criterium
evidence based. Om een eind te maken aan deze chaos
is het de hoogste tijd voor een verantwoorde (overheids-)
richtlijn over het gebruik van omega-3 vetzuren.

Pharma Selecta 2007 (november) nr 20


Abstract

Omega-3 and omega-6 polyunsaturated fatty acids are involved
in many different processes in the human body. Many
claims of effectiveness have been made, but to date only one
drug has been licensed, for a cardiovascular indication. For all
other so-called indications, there is an enormous variation in
the composition and strength of preparations available, most
of which would not meet ‘evidence-based’ criteria. To end this
chaos, the government should issue guidelines for the use of
omega-3 polyunsaturated fatty acids.
Pharm Sel 2007;23:123-124.

Inleiding

Aan het nut van de onverzadigde vetten in voeding wordt
vandaag de dag niet meer getwijfeld. In de loop van de jaren
is echter onderscheid gemaakt in de rol die de verschillende
soorten onverzadigde vetzuren lijken te spelen. Met name
de belangstelling voor de onverzadigde vetzuren uit vis(olie)
kwam een jaar of twintig geleden opzetten. Er zijn heel wat
aandoeningen genoemd waarbij onverzadigde vetzuren een
gunstige werking zouden hebben: hartvaatziekten, reuma,
depressie, bipolaire stoornissen, schizofrenie, borderline,
Alzheimer, ritmestoornissen, aandoeningen van de luchtwegen,
emotionele instabiliteit, prostaatkanker, ziekte van
Crohn, nierziekten, reumatoïde artritis, overgewicht, allergieën,
eczeem en dyslexie.1 Van alle genoemde aandoeningen
hebben alleen de hartvaatziekten het gebracht tot een
geregistreerd preparaat. Pharma Selecta schreef voor het
laatst over deze materie bij de registratie van dat omega-3
concentraat met als subtitel Zo gezond als een vis.2 Sindsdien
zijn er wereldwijd waarschijnlijk honderden preparaten
met visolie en omega-3 bijgekomen, want de markt voor
dit product is ‘booming’. De hoeveelheid verantwoorde literatuur
houdt daar op geen stukken na gelijke tred mee. Een
poging om zin en onzin te benoemen.

Farmacologie

Omega-3 en omega-6 vetzuren worden door het lichaam gebruikt
om stoffen te maken die een rol spelen in de prostaglandine-
en leukotriëenhuishouding. Een bepaalde verhouding
van het aanbod van omega-3 en omega-6 in de voeding
zou dus gevolgen kunnen hebben voor bijvoorbeeld lichaamsprocessen
die onderdeel uitmaken van het immunoinflammatoire
systeem. Voor een overzicht van de eigenschappen
van de omega-3 vetzuren – onder andere eicosapentaëenzuur
(EPA) en docosahexaëenzuur (DHA) –
wordt verwezen naar het al gememoreerde artikel in Pharma
Selecta van 11 oktober 2003.2
Vetzuren uit visolie zijn verkrijgbaar als triglyceriden, als
vrije vetzuren en als ethylesters. De beste biologische beschikbaarheid
wordt verkregen met achtereenvolgens de
vrije vetzuren, de triglyceriden en de ethylesters. De beschikbaarheid
van de laatste twee is respectievelijk circa 66
en 30% ten opzichte van die van de vrije vetzuren. De vrije
vetzuren worden gastroïntestinaal het slechtst verdragen.3
Het grote verschil in biologische beschikbaarheid verklaart
voor een deel de grote verschillen in de hoeveelheden die
worden aangegeven op de verpakking zoals vermeld bij de
handelspreparaten. Middelen die zichzelf adverteren met
hoge doses, bevatten waarschijnlijk ethylesters, en zijn dus
zeker niet op voorhand werkzamer.

Handelspreparaten en dosering

Zoeken naar preparaten met omega-3 als een van de bestanddelen,
levert in de database van www.cbg-meb.nl alleen
een aantal intraveneuze voedingen op en het orale preparaat
Omacor® dat in dit blad in 2003 is beschreven. Ook omdat
er door de verschillende firma’s alle mogelijke extra stoffen
toegevoegd worden, levert zoeken op het internet alleen
voor de in Nederland verkrijgbare preparaten al een schier
eindeloze lijst op. De omegaproducten worden op de markt
gezet door firma’s met welluidende namen als Vitunique,
NatuFit, Orthovitaal, Life Extension, Bonusan, Thompson,
ProSport Voeding, Bional, Vitamin Health, Solgar, Vitalize
Products, Pavitra, Iduna, Plantina, OceBio, Orthica etc. etc.
In willekeurige volgorde brengen ze onder andere het volgende op
de markt: MorEPA smart fats, Omega-3&E,
Omega-3, Omega-3 forte, Junior Omega vloeibaar, ExtrOmega,
Visolie Omega-3, Omega 3-6 visolie, Omega 3-6-9,
Omega visolie caps, Visolie Gold, VisOlie Xtra, Visolie forte,
Omega EPA Fish Oil, Omega Pro, Triomar, BioMarine,
Omegarphyta, Visolie Pure Omega 3000, Omega Combi
Q10, Biomega, EyeQ, Trimare, PlusKenkO, FishEPA forte,
GLA EPA, MemoSupport, Visolie High DHA, Herbalifeline,
EPA forte, DHA forte, PlusEPA, Omega 3 Seper EPA, Ameu
visolie, Alaska visolie for kids, Carlson Mothers DHA, Carlson
Zuivere Visolie Omega 3 Sinaasappel en Citroen.
De markt speelt gretig in op de meestal halve en soms hele
waarheden van de claims op de werkzaamheid van omega-3
onverzadigde vetzuren. Veelal berusten de reclame en marketing
op het creëren van het stel-dat-ik-mezelf-tekort-doegevoel
bij de consument.
Zoals vaker bij voedingssupplementen is de samenstelling
van de verschillende middelen allesbehalve evidence based.
Voor EPA zijn onder meer de volgende aantallen milligrammen
te vinden per doseereenheid: 65, 69, 90, 96, 170, 180,
241, 245, 310, 330, 360, 389, 560, 580, 910. De hoeveelheid
milligrammen DHA is te vinden als: 35, 45, 46, 57, 60, 73,
83, 113, 120, 163, 194, 225, 235, 240, 310, 385. De beide opsommingen
geven aan dat er geen enkele eenstemmigheid
over de benodigde of gewenste (dag)dosering is.
Bij de toevoegingen speelt hoogstwaarschijnlijk de marketing
een rol. Als je bijvoorbeeld Ginkgo-extract toevoegt,
noem je het memo en er is weer een doelgroep gevonden.
Meestal is vitamine E toegevoegd als antioxidant (ook opgegeven
als tocoferolenmix); verder ziet men vitamine A, vitamine
D, Omega-6, lijnzaadolie, teunisbloemolie, oleïnezuur,
gamma-linoleenzuur, knoflookolie, vitamine C, coenzym
Q10, ginkgo biloba extract etc.
De kosten van de omega-3 preparaten variëren sterk. Men
kan per toedieneenheid een prijs vinden van minder dan
tien cent tot meer dan één euro. Er is geen evenredigheid in
de prijzen als men de prijs per dag berekent.
Beschouwing
Marketing van visolie lijkt tot nu toe voornamelijk gebaseerd
op hele en halve geruchten die wetenschappelijk niet altijd
even goed onderbouwd zijn. De nieuwste strategie is dat
men zijn product profileert, omdat het een gunstige omega-
3/omega-6 verhouding heeft, of omdat het product erg zuiver
is. Dat laatste is dan ook bedoeld als tegenhanger van
vervuilde vis die men volgens de fabrikant beter kan laten
staan. In de Consumentengids van oktober 2007 meldt een
voedingswetenschapper van de Vrije Universiteit Amsterdam
dat vis inderdaad vaak vervuild is met zware metalen.
Toch weegt daar volgens haar het gunstige effect van de
omega-3 visvetzuren EPA en DHA voorlopig nog tegen op.
Die goede vetten krijgt men trouwens ook binnen wanneer
tweemaal per week een portie (vette) vis wordt gegeten. Alleen
zwangeren kunnen beter niet teveel vis eten.4
Op de website van het Voedingscentrum kan men gemakkelijk
achterhalen wat de vetzuursamenstelling is van een aantal
veel gebruikte plantaardige en dierlijke vetbronnen.5 Aan
klanten van de apotheek kan in het kader van cardiovasculair
risicomanagement de dienst van een diëtiste worden
aanbevolen om te helpen het voedingspatroon aan te passen
indien dit nodig lijkt.

Conclusie

Het wordt hoog tijd dat er – van de kant van de overheid –
duidelijkheid komt in de aanbevelingen voor dagelijks gebruik
van omega-3 vetzuren. De veelheid aan preparaten en
claims geeft aan dat allerminst duidelijk is waar omega-3 nu
wel en niet nuttig ingezet kan worden. Als er dan toch een
advies gegeven zou moeten worden, dan is het wellicht dat
de balans tussen omega-3 en omega-6 vetzuren het best in
het voordeel van omega-3 kan doorslaan. Voorlopig is het
nog geen tijd om een pilletje aan te raden waar het beste advies
is: gezond leven, gezond eten en het gezond verstand
gebruiken. Wanneer klanten toch vragen naar een omega-3
product, is het van belang de aanleiding tot de vraag te achterhalen.
In een goed gesprek met de klant kan de apotheker
uitleggen dat de werking alleen voldoende bewezen is
bij hartvaatziekten. Voor alle andere vermeende indicaties is
vooralsnog in de keuze van een preparaat geen evidencebased
voorkeur aan te geven.

Literatuur

1 Sempels C, Sienaert P. De plaats van omega-3-vetzuren bij de behandeling
van bipolaire stoornissen.
Tijdschr Psychiatrie 2007;49:639-647.
2 Zwaga S, van de Ven L. Omega-3 vetzuurconcentraat.
Pharm Sel 2003;19:113-117.
3 Beckermann B et al. Comparative bioavailability of eicosapentaenoic
acid and docosahexaenoic acid from triglycerides, free fatty acids
and ethyl esters in volunteers.
Arzneimittelforschung 1990;40:700-704.
4 Consumentengids oktober 2007. Consumentenbond Den Haag.
5 www.voedingscentrum.nl