Staken van statines in de palliatieve fase kan worden overwogen

Lindy van Bladel en Jochem van de Beld, apothekers in opleiding tot specialist

Waarom dit onderzoek?

Data uit klinische studies geven overtuigend bewijs voor het voorschrijven van statines voor primaire en secundaire preventie van cardiovasculaire aandoeningen. Echter, voor patiënten met een beperkte levensverwachting wegen de risico’s mogelijk niet op tegen de baten. Het effect van staken van statines bij patiënten uit deze groep is nooit onderzocht.

Onderzoeksvraag?

Wat is de impact op veiligheid, klinische uitkomsten en kosten van het staken van statines bij patiënten in de palliatieve fase?

Hoe werd dit onderzocht?

Er werden 381 volwassenen met een geschatte levensverwachting van één maand tot één jaar (niet geblindeerd) gerandomiseerd in twee groepen; 189 patiënten werden gerandomiseerd in de interventiegroep, 192 in de controlegroep. Het betrof patiënten met een recente verslechtering in de functionele status, die ten minste drie maanden statines gebruikten als primaire of secundaire preventie van cardiovasculaire aandoeningen. Personen met een recente cardiovasculaire aandoening werden uitgesloten. Bij de interventiegroep werd de statinebehandeling gestaakt. De patiënten in de controlegroep bleven statines gebruiken. Beide groepen werden gedurende één jaar elke maand gemonitord.¹ De primaire uitkomstmaat was sterfte binnen zestig dagen. Daarnaast werd gekeken naar overleving, cardiovasculaire gebeurtenissen, functionele status, kwaliteit van leven, aantal  geneesmiddelen (afgezien van statines) en kostenbesparing.

Belangrijkste resultaten

Het percentage patiënten dat binnen zestig dagen overleed was tussen beide groepen niet significant verschillend (interventiegroep 23,8% ten opzichte van controlegroep 20,3%; p=0,36). Overleving was tevens gelijk in beide groepen, met een gemiddelde tijd tot overlijden van 229 dagen (95% BI 186-332) in de interventiegroep, ten opzichte van 190 dagen (95% BI 170-257) in de controlegroep (p=0,60). In de studie vonden in totaal 24 cardiovasculaire gebeurtenissen plaats: dertien in de interventiegroep en elf in de controlegroep. De kwaliteit van leven werd vastgesteld met de McGill Quality of Life Questionnaire (MQOL), gemeten in de domeinen existentieel welbevinden, steun, psychologische en fysieke symptomen. Dit leverde een score tussen 0 en 10 op, waarbij een hogere score een betere kwaliteit van leven aanduidt.² De gemiddelde MQOL-score van de interventiegroep was significant beter (7,11 ten opzichte van 6,85; p=0,04). Het staken van statines had geen significant effect op fysieke symptomen en functionele status. In de interventiegroep werden gemiddeld minder geneesmiddelen gebruikt dan in de controlegroep (10,1 ten opzichte van 10,8; p=0,03). Het uitsparen van de kosten voor het gebruiken van een statine leverde een gemiddelde besparing van 3,37 dollar per dag per patiënt op.

Belangrijkste conclusies

De uitkomsten van dit pragmatische onderzoek suggereren dat het stoppen van een statine in de laatste levensfase veilig is. Bovendien verbetert de kwaliteit van leven en leidt het tot een kostenbesparing.

Consequenties voor de praktijk

Met betrekking tot de kosten zal er, gezien het afwijkende zorgverzekeringsstelsel voor de Nederlandse situatie, een aangepaste berekening gelden. Dat het staken van statines in deze specifieke patiëntengroep een maatschappelijke kostenbesparing oplevert, lijdt echter geen twijfel. De patiëntgebonden uitkomsten van dit onderzoek zijn tevens toepasbaar op de Nederlandse populatie. 

Op basis van de resultaten uit dit onderzoek kan de arts, samen met de patiënt en zijn directe familie, een weloverwogen beslissing nemen over het voortzetten van statinetherapie in de laatste levensfase. 

Literatuur

1.  Kutner JS, Blatchford PJ, Tylor DH, Ritchie CS, Bull JH, Flairclough DL et al. Safety and Benefit of Discontinuing Statin Therapy in the Setting of Advanced, Life-Limiting Illnes. A Randomized Clinical Trial. JAMA Intern Med 2015 Mar 23 (Epub).

2.  Cohen SR, Mount BM, Strobel MG, Bui F. The McGill Quality of Life Questionnaire: a measure of quality of life appropriate for people with advanced disease: a preliminary study of validity and acceptability. Palliat Med 1995;9(3):207-219.