Testosteronsuppletie leidt niet tot geheugenverbetering bij oudere mannen

Heleen Haverkate en Susan Hanemaaijer, apothekers in opleiding tot specialist

september 2017

Waarom dit onderzoek?
In eerdere studies is bij mannen een mogelijk verband aangetoond tussen een verminderde cognitie en lage testosteronspiegels. Testosteronsuppletie zou bij deze mannen mogelijk cognitieverbetering kunnen geven, in het bijzonder van het geheugen.

Onderzoeksvraag
Leidt een éénjarige testosteronbehandeling tot cognitieverbetering bij mannen met lage testosteronspiegels én leeftijdsgebonden geheugenverlies (age-associated memory impairment, AAMI)?

Hoe werd dit onderzocht?
De Amerikaanse, vier jaar durende Testosteron Trial omvat zeven dubbelblinde placebo-gecontroleerde studies. Het onderzoek had als doel om bij mannen de mate van effectiviteit van testosteronsuppletie aan te tonen. Uit twaalf academische ziekenhuizen werden 788 mannen geselecteerd. Zij waren 65 jaar of ouder, hadden een verlaagde testosteronspiegel (<275 ng/ml) en leden óf aan verminderde vitaliteit, óf aan seksueel óf lichamelijk disfunctioneren. De deelnemers kregen een één jaar durende behandeling met 1% testosteron- of placebogel. Doel was testosteronspiegels te bereiken in het midden van de normale range. Hiertoe werd zo nodig de dosering aangepast. Voor dit onderzoek werden deelnemers ingesloten, waarvan in de cognitieve testen was vastgesteld dat zij AAMI hadden. Aan deze criteria voldeden 493 mannen. Er werden 246 deelnemers in de placebogroep ingedeeld en 247 in de testosterongroep.

Belangrijkste resultaten
Zowel na zes als na twaalf maanden werd geen significant verschil (p=0,88) aangetoond in delayed paragraph recall-testscores tussen testosteron- en placebogroep. De genoemde test, een geheugentest waarbij een tekst herhaald moet worden, had een score-range van 0 tot 50 – hoe hoger de score, hoe beter het geheugen. In de testosterongroep waren de gemiddelde scores 14,0, 16,0 en 16,2 bij respectievelijk 0, 6 en 12 maanden. In de placebogroep waren deze scores 14,4 bij aanvang, 16,0 na zes maanden en 16,5 na twaalf maanden. Ook had testosteronsuppletie geen invloed op het visueel geheugen, het uitvoeren van handelingen en het ruimtelijk inzicht.

Belangrijkste conclusies
Bij 65-jarige of oudere mannen met AAMI en een testosteronspiegel <275 ng/ml leidt, in vergelijking met placebo, een jaar testosteronsuppletie op geleide normalisatie van de testosteronspiegels niet tot cognitieverbetering.

Consequenties voor de praktijk
Alleen mannen met hypogonadisme, lage testosteronspiegels en een leeftijd van 65 jaar of ouder zijn meegenomen in dit onderzoek. De resultaten zijn dan ook slechts op deze groep van toepassing. Daarnaast is het mogelijk dat een testosteronbehandeling langer dan een jaar wèl leidt tot een cognitieverbetering, met name van het geheugen.

Literatuur
Resnick SM, Matsumoto AM, Stephens-Shields AJ, Ellenberg SS, Gill TM et al. Testosterone treatment and cognitive function in older men with low testosterone and age-associated memory impairment. JAMA 2017;317(7):717-727.