Lithium en kinderwens: plan zwangerschap idealiter tijdens remissie

Nina Sagel en Sonja Steenhuis, apothekers in opleiding tot specialist
juni 2020

Waarom dit onderzoek?
Lithium is het middel van eerste keus bij de profylactische behandeling van een bipolaire stoornis. Zowel een bipolaire stoornis als het abrupt staken van lithium tijdens de zwangerschap geeft een verhoogd risico op terugval, suïcide en psychologische achteruitgang. Er zijn diverse onderzoeken uitgevoerd naar de risico’s voor het ongeboren kind en de effectiviteit van lithium tijdens de zwangerschap. Een concreet advies voor voorschrijvers ontbreekt. Daarom is een meta-analyse uitgevoerd van het beschikbare bewijs.

Onderzoeksvraag
Wat is de effectiviteit bij zwangere vrouwen en de veiligheid voor het ongeboren kind van lithiumgebruik bij een bipolaire stoornis?

Hoe werd dit onderzocht?
Een meta-analyse werd uitgevoerd op basis van patiëntcontrole-onderzoek, observationeel onderzoek en gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT’s). Primaire uitkomsten waren aangeboren afwijkingen (veiligheid) en terugval (effectiviteit) bij het gebruik van lithium tijdens en na zwangerschap. Er werd gezocht op PubMed en Scopus naar studies over de effectiviteit en veiligheid van lithiumgebruik gedurende de zwangerschap en de postpartumperiode. Resultaten werden beoordeeld op kwaliteit en het risico op bias met behulp van de NewcastleOttawa scale en de Cochrane risk of bias.1

Belangrijkste resultaten 
In de analyse werden 29 onderzoeken geïncludeerd, waarvan er 13 bruikbaar waren voor de kwantitatieve analyse. Het gebruik van lithium tijdens zwangerschap is geassocieerd met een hoger risico op aangeboren afwijkingen (odds ratio [OR] 1,75; p<0,001, number needed to harm [NNH] 33) en hartafwijkingen bij het ongeboren kind (OR 1,86; p<0,01; NNH 71) vergeleken met vrouwen die niet zijn blootgesteld aan lithium (zowel gezonde, als vrouwen met een bipolaire stoornis). Tijdens het eerste trimester is er een hoger risico op een miskraam bij lithiumgebruik (OR 3,77; p=0,03; NNH 15). Echter, het risico op een miskraam is in het eerste trimester bij vrouwen met een bipolaire stoornis die geen lithium gebruiken, niet significant lager. In vergelijking met vrouwen met een bipolaire stoornis die geen lithium gebruiken, is er een significant verhoogd risico op aangeboren afwijkingen (tijdens de gehele zwangerschap) en hartafwijkingen (in het eerste trimester).
Het gebruik van lithium tijdens de zwangerschap is significant effectiever in het voorkomen van stemmingswisselingen na de bevalling vergeleken met placebo (OR 0,16; number needed tot treat [NNT] 3; p=0,04). Het risico op hartafwijkingen wordt verdrievoudigd bij meer dan 900 mg lithium per dag vergeleken met doseringen van minder dan 600 mg per dag. Daarnaast is het risico op complicaties verhoogd bij een lithium serumconcentratie vanaf 0,64 mEq/L.

Belangrijkste conclusies
Het risico op miskramen, aangeboren afwijkingen en hartafwijkingen is vooral verhoogd bij lithiumgebruik in het eerste trimester en bij gebruik in een hoge dosering. Lithium is significant effectiever in het voorkomen van een terugval dan placebo.

Consequenties voor de praktijk
Het gebruik van lithium is niet absoluut gecontraïndiceerd bij zwangerschap. Gezien de effectiviteit bij een bipolaire stoornis en het lage absolute risico op aangeboren afwijkingen, is het voorbarig lithium te staken bij zwangerschap. Idealiter dient de zwangerschap gepland te worden tijdens remissie, zodat de laagst mogelijke effectieve dosering van lithium voorgeschreven kan worden.

Literatuur
1. Fornaro M, Maritan E, Ferranti R, Zaninotto L, Miola A. Lithium Exposure During Pregnancy and the Postpartum Period: A Systematic Review and Meta-Analysis of Safety and Efficacy Outcomes. Am J Psychiatry 2020 Jan 1;177(1):76-92. doi: 10.1176/appi.ajp.2019.19030228. Epub 2019 Oct 18.