De stille plaag

Jaarlijks sterven twee à drie miljoen mensen, voornamelijk kinderen, aan malaria. Waar is het medicijn tegen malaria? Een vraag die documentairemaker Manfred van Eyk stelt in zijn documantaire De Stille Plaag. De voorpremière van deze documentaire is op 1 oktober in het Tropentheater van het Koninklijk Instituut voor de Tropen en zal worden gevolgd door een debat over malaria. Hiervoor zijn onder andere vertegenwoordigers van de farmaceutische industrie, overheid en ontwikkelingshulporganisaties uitgenodigd. Centrale vragen in het debat zijn, wie is verantwoordelijk voor de bestrijding van malaria, en, ziet Nederland een rol voor zichzelf weggelegd?

De documentaire De Stille Plaag wordt op zondag 7 oktober om 21.00 uur uitgezonden door de VPRO in het programma Dokwerk op Net 3.
 

Belangenverstrengeling

Deze week verschijnt in een groot aantal peer reviewed medische tijdschriften, waaronder JAMA, New England Journal of Medicine, Lancet en Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde een redactioneel, waarin nieuwe richtlijnen worden besproken die deze tijdschriften zullen aanhouden met betrekking tot sponsoring van onderzoek, de relatie tussen de auteur en de sponsor en verantwoordelijkheden van de auteur.

De redacties van de tijdschriften maken zich zorgen over de toename in het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek door CRO's, (Contract Research Organisations), ten koste van academische centra. Door deze concurrentiestrijd hebben de sponsors van het onderzoek de mogelijkheid gekregen meer invloed uit te oefenen op de opzet en de resultaten van wetenschappelijke studies. Onderzoekers hebben soms geen invloed meer op studiedesign, geen toegang tot ruwe resultaten en nauwelijks invloed op de interpretatie van de resultaten. Ook komt het voor dat resultaten niet gepubliceerd worden, omdat ze ongunstig uitpakken voor het product van de sponsor. Wanneer een zichzelf respecterende onderzoeker niet mee wenst te werken aan deze praktijken, stapt de sponsor eenvoudig naar een ander die het wel wil doen.

De nieuwe richtlijnen hebben met name betrekking op de verplichting van de auteurs om relaties die potentieel belangenverstrengeling kunnen geven, te melden. Ook dient de auteur aan te geven wat de rol is geweest van de sponsor bij de opzet van het onderzoek, de verzameling, analyse en interpretatie van de gegevens, in het schrijven van het artikel en in de beslissing het artikel al dan niet te publiceren. De hoofdredacties van de tijdschriften verplichten zich deze informatie te publiceren, wanneer zij dit in het belang achten voor een objectieve beoordeling van het artikel door de lezer. Daarnaast dienen ook de redacteuren van de tijdschriften te verklaren vrij te zijn van belangenverstrengeling.

Fraude bij wetenschappelijk onderzoek zal wellicht nooit geheel uit te bannen zijn. Door de nieuwe richtlijnen zijn frauderende auteurs en kwaadwillende sponsors echter wel beter aan te pakken.

Bron: New Engl J Med 2001;345:825-827.

Evenals vele andere B2C e-commerce activiteiten, hebben ook de internetdrogisterijen het moeilijk. Hoewel de gunstige productkenmerken zoals een hoge winstmarge en relatief kleine, dus makkelijk per post verstuurbare verpakking aanwezig zijn, wil het toch nog niet zo vlotten met de omzet. Wellicht is het ontbreken van een persoonlijk advies een belangrijke reden voor de klant om zijn inkopen niet via dit kanaal te doen. Wij kunnen ons dit echter moeilijk voorstellen, gezien het grote aantal zelfzorgmiddelen dat dagelijks in de apotheken en drogisterijen wordt verkocht zonder dat de klant een advies wenst.

Volgens de Consumentenbond, die onlangs veertien Nederlandse internetdrogisten onderzocht, staat de verkoop van zelfzorggeneesmiddelen via internet nog in de kinderschoenen. Bestellingen verlopen lang niet altijd vlekkeloos, de sites zijn niet overzichtelijk en het is vrijwel niet mogelijk het goedkoopste product voor een bepaalde indicatie te vinden. Hoewel sommige sites kortingen geven ten opzichte van de adviesprijzen, is de klant vaak (veel) duurder uit vanwege de verzendkosten die worden gerekend.

Internetdrogisten en -apotheken vormen een nieuw distributiekanaal met veel potenties. De huidige sites zullen eens de kinderschoenen ontgroeien om vervolgens de zevenmijlslaarzen aan te trekken. De apotheker dient er voor te zorgen dat deze ontwikkelingen zijn bestaansrecht niet aantasten.

Bron: Drogisterij Weekblad 2001;27(37):5.

De wereld wordt steeds kleiner. Tropische vakantiebestemmingen liggen voor steeds meer mensen binnen handbereik. De ervaring leert dat het inwinnen van een deskundig medisch advies vaak wordt vergeten of dat er door de reiziger zoveel mogelijk op wordt bezuinigd. De vakantie is immers al duur genoeg...

Vorig jaar deed de Consumentenbond onderzoek naar de kwaliteit van reizigersadvisering door de GGD. De resultaten waren destijds bedroevend. Onlangs is het onderzoek nog eens dunnetjes overgedaan bij een aantal GGD's. Helaas werd niet gekeken naar het advies bij de apotheek. Ondanks alle inspanningen van onder andere de Service Apotheek, wordt de apotheek door de Consumentenbond kennelijk nog steeds niet gezien als deskundige op het gebied van reizigersadvisering.

Wederom bleken de verstrekte adviezen bij de vier geraadpleegde GGD's nogal ver uiteen te liggen. Ook bleek het bij een aantal GGD's alleen mogelijk telefonisch advies in te winnen, terwijl dit in strijd is met het advies van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering, dat ook de GGD's adviseert. Een aantal malen werd het gebruik van hepatitis A- en buiktyfusvaccin verplicht genoemd, terwijl dit uiteraard alleen in sommige gevallen voor het gelekoortsvaccin geldt.

Wat betreft de kosten is het voor de vakantieganger raadzaam te gaan 'shoppen'. De opgegeven prijzen voor het DTP-vaccin liepen uiteen van 30 tot 42 gulden. Voor een buiktyfusvaccin moest tussen de f 50,00 en f 67,50 betaald worden en een Havrix^®-vaccinatie kostte tussen de 92 en 110 gulden per prik. De prijzen bij de apotheek blijken in bijna alle gevallen ruim lager te liggen. Daarnaast dient bij de GGD ook voor het consult rond de veertig gulden te worden betaald.

Wederom ligt hier een mooie kans voor de apotheek om een rol te gaan spelen bij de reizigersadvisering. Wellicht een interessant onderwerp voor uw volgende FTO?

Bron: Consumentengids augustus 2001:65-66.

Bij vrijwel elke grote ramp, zoals een oorlog, hongersnood of terroristische aanslag, ontstaat de behoefte aan grote hoeveelheden geneesmiddelen. Daarnaast levert ook vrijwel elke grote ramp nieuwe voorbeelden van ongewenste medicijndonaties - ondanks het bestaan van gepubliceerde richtlijnen hiervoor.

In deze richtlijnen staan een aantal principes centraal, waaraan een adequate medicijndonatie moet voldoen. Ten eerste moet het de ontvanger maximaal nut opleveren. Ten tweede moet er respect opgebracht worden voor de wensen van de ontvanger en het bestaande regeringsbeleid niet ondermijnen. Ten derde mogen er geen dubbele kwaliteitsstandaarden worden gehanteerd: als de zending niet aan de kwaliteitseisen van het donorland voldoet, is het ook niet acceptabel als donatie. Daarnaast dient er een effectieve communicatie over de zending plaats te vinden tussen donorland en ontvanger. Tenslotte moeten de ontvangen geneesmiddelen na ontvangst nog een minimale houdbaarheid van één jaar hebben.

Veel landen hebben een standaard-geneesmiddellijst of formularium ontwikkeld om de meest voorkomende ziekten veilig en betrouwbaar te kunnen behandelen. Ongewenste geneesmiddelzendingen kunnen deze veiligheid en betrouwbaarheid nadelig beïnvloeden, vooral wanneer het om zendingen niet-generieke geneesmiddelen gaat, waarvan de merknaam niet bekend is in het ontvangende land. In mei 1999 beoordeelde de WHO 50% van de gedoneerde geneesmiddelen aan Albanië als ongeschikt: 65% vanwege een te korte houdbaarheid en 32% vanwege een merknaam die onbekend was voor de Albanese gezondheidszorgwerkers.

Voor de meeste humanitaire rampsituaties geldt dat een financiële bijdrage nuttiger is dan het doneren van geneesmiddelen. Op de lange termijn zou het probleem van de ongewenste geneesmiddeldonaties opgelost moeten worden door hulpverleningsorganisaties via voorlichting aan publiek, media, beleidsmakers en geneesmiddelindustrie. Een positieve ontwikkeling is dat 's werelds jongste land, Oost-Timor, reeds een standaardformularium heeft ontwikkeld èn regelgeving die medicijndonaties moet uitsluiten.

Bron: Lancet 2001;358,nummer 9281,18 augustus.

In een aantal apotheken wordt het assortiment zelfzorgmiddelen nog steeds weggestopt in een kastje achter de balie. Daarnaast is er een groeiend aantal apotheken dat een aparte drogisterijafdeling opent onder het motto "if you can't beat them, join them". Dit levert voor beide partijen voordelen op. De drempel van de apotheek gaat omlaag èn men kan invloed uitoefenen op de kwaliteit van het zelfzorgadvies, terwijl het voordeel voor de drogist ligt in een meer deskundige uitstraling en een vermindering van de prijsconcurrentie door een naburige apotheek.

In Amsterdam is onlangs het omgekeerde gebeurd: een drogisterij in de Leidsestraat is uitgebreid met een apotheek. Drogisterij-eigenaar Van der Stam had al langer plannen voor het openen van een apotheek. Naar eigen zeggen vooral voor de buitenlandse toeristen die de scheiding tussen drogist en apotheek niet kennen en vaak tevergeefs met een recept de drogisterij bezochten. Volgens een behoeftenonderzoek bleek de vraag inderdaad groot en aldus werd een apotheker in dienst genomen.

De vergelijking met Boots is uiteraard snel gemaakt. Deze apotheekketen bleek niet levensvatbaar omdat de doelgroep van de toevallige passanten met een recept op zak toch niet groot genoeg bleek te zijn. De redenen waarom het in de Leidsestraat anders zal gaan verlopen, ontgaan ons vooralsnog.