De belichaming van de idealen van Pharma Selecta is Foppe van Mil. Onze Foppe was mede-initiatiefnemer tot de oprichting van dit blad, hij was jarenlang hoofdredacteur en is, sinds het blad zusjes kreeg in de vorm van de referatendatabank PS-on Disk en de website, betrokken geweest bij de Stichting Pharma Selecta. Foppe houdt er niet zo van om in de schijnwerpers te staan, maar bij deze gelegenheid kunnen en willen we er niet omheen. We bedanken hem voor het nemen van het voortouw 27 jaar geleden dat leidde tot de oprichting van dit blad en voor het vasthouden aan zijn idealen die dit format nog steeds ijzersterk en actueel houden. Foppe heeft namelijk een punt achter zijn activiteiten voor Pharma Selecta gezet..Desondanks gaan wij door, want geneesmiddelen en informatie over geneesmiddelen blijven komen en moeten onafhankelijk en deskundig beoordeeld worden op hun merites. Daarvan getuigt ook weer onze traditionele terugblik in dit nummer.

Ik wens u en uw dierbaren fijne feestdagen en mogen uw idealen vooral uitkomen, net als die van Foppe. Maar vergeet vooral ook niet te genieten van het leven, zoals onze oprichter altijd gedaan heeft en hopelijk nog lang mag doen.

Jos Lüers, hoofdredacteur PS

Actueel

Groninger Formularium negende editie

Onlangs is de negende editie van het Groninger Formularium verschenen. Het werk is een product van de Groninger Apotheken Vereniging (voorheen KNMP Departement Groningen). Het komt tot stand door belangeloze inzet van een commissie van (ziekenhuis)apothekers en huisartsen uit de regio. Het allereerste Groninger Formularium werd uitgegeven in 1991, waarmee het dit jaar alweer zijn vierde lustrum viert.

Het is een typisch eerstelijnsformularium met een groot draagvlak in de regio. De basis voor het Groninger Formularium zijn de richtlijnen uit het Groninger Transmuraal Formularium - een product van de Proeftuin Farmacie Groningen -, de NHG-standaarden, CBO-richtlijnen en specialistenrichtlijnen, aangevuld met de meest recente evidence uit de wetenschappelijke literatuur. In samenwerking met de Proeftuin Farmacie Groningen wordt het Groninger Formarium ook als digitaal EVS voor de huisartsencomputers beschikbaar gemaakt. Belangstellenden kunnen het boekje bestellen via de website www.gavgroningen.nl.

De pil van Porsius 

Emeritus hoogleraar farmacotherapie Arijan Porsius staat bij vele collega's bekend als goeroe op het gebied van de farmacotherapie. Na zijn pensionering in 2002 heeft hij zich gestort op het schrijversvak, hetgeen in 2005 heeft geleid tot het verschijnen van het boek Vlekken in Waterland, dat speelt in het gebied

Waterland vlak boven Amsterdam, waar hij geboren en getogen is. Vervolgens besloot Porsius zich te wagen aan het schrijven van een boek over geneesmiddelen. Deze maand verschijnt Kijk op medicijnen, een 496 pagina's tellende pil van een boek, geschreven voor de geïnteresseerde leek (de patiënt), studenten en jongerejaars beroepsbeoefenaren, maar mogelijk ook interessant voor ervaren professionals in de gezondheidszorg. Kijk op medicijnen is geen encyclopedie, maar legt uit wat een geneesmiddel is, hoe belangrijke groepen van medicijnen aangrijpen en hoe men er in de praktijk mee omgaat. Wat is een rationele aanpak van een aantal veelvoorkomende ziekten; welke combinaties van medicijnen zijn ongewenst en waarom; hoe verwerkt het lichaam de chemische stoffen en wat is het risico; waarom en wanneer ontstaan bijwerkingen; is er nog plaats voor alternatieve geneeswijzen; hoe zit het met de farmaceutische industrie en wat is in dit verband de rol van apothekers, huisartsen en medisch specialisten?

Bent u nog op zoek naar een origineel cadeau? Het rijk geïllustreerde boek is verkrijgbaar via www.geneeskundeboek.nl en bij de boekhandel voor 37,50 euro.

Ingezonden

De pil en antibiotica: geen signaal meer

Sinds jaar en dag worden pilgebruiksters geïnformeerd over aanvullende contraceptieve maatregelen bij gebruik van een tetracycline of amoxicilline. Dit gaat per 1 januari 2012 veranderen. De 'vermeende interactie' stond al tijden ter discussie vanwege gebrek aan onderbouwing. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de Werkgroep voor Farmacotherapie en Geneesmiddelinformatie (WFG) hebben beide besloten de signalering te laten vervallen.

Nationale richtlijnen

In de herziene NHG-Standaard Anticonceptie (december 2011) is de waarschuwing geschrapt. Dit is conform internationale richtlijnen van de World Health Organization Medical Eligibility for Contraceptive Use (WHOMEC) 2010 en de Faculty of Sexual & Reproductive Health-care (FSRH) 2011. Ook de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie (NVOG) geeft in de richtlijn 'Orale anticonceptie: de combinatiepil' aan dat antibiotica als penicillinen en tetracyclines de effectiviteit van de pil verminderen een mythe is.

Internationale richtlijnen

Volgens de WHOMEC is er 'intermediate level evidence' dat de effectiviteit van de pil niet wordt aangetast. Aanvullende maatregelen zijn dus niet nodig bij gebruik van niet-inducerende antibiotica. De US Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use (USMEC) heeft dit in 2010 overgenomen. De UK Medical Eligibility for Contraceptive Use (UKMEC) gaat dit overnemen op advies van de Clinical Effectiveness Unit van de FSRH, met de kanttekening dat bij braken of diarree door een antibioticum of door de ziekte wel maatregelen nodig zijn.

Juridische aansprakelijkheid

In de bijsluiters van de pil wordt de interactie met antibiotica nog wel genoemd, met het advies om bij combinatie met een antibioticum aanvullende contraceptieve maatregelen te nemen. Door het gebrek aan wetenschappelijk bewijs en het schrappen van de waarschuwing door (internationale) organisaties, zal aansprakelijkheid van de apotheek en/of de voorschrijver zeer moeilijk te bewijzen zijn indien een vrouw toch zwanger blijkt te zijn en er is niet gewaarschuwd voor de vermeende interactie. De bewijslast rust in dit geval op de vrouw; zij zal moeten aantonen dat ze zwanger is geworden door het gelijktijdig gebruik van antibiotica en de pil.

Informatieverstrekking

In het bestand van de G-Standaard van januari 2012 is het interactiesignaal vervallen. Ook in de bestanden van Health Base zal per 1 januari niet langer aanvullende anticonceptie geadviseerd worden. De diverse betrokken partijen worden geïnformeerd over deze wijziging, zoals apothekers, apothekersassistenten, huisartsen, fabrikanten van de anticonceptiepil, het College ter beoordeling Geneesmiddelen en de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Bovenstaande informatie geldt niet voor de enzyminducerende antibiotica rifampicine en rifabutine, deze interactie blijft bestaan.

KNMP Geneesmiddel Informatie Centrum

Nederlands Huisartsen Genootschap

november 2011