Samenvatting
Risankizumab (Skyrizi®) is een nieuwe IL-23-remmer die is geregistreerd voor de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis. In gerandomiseerd klinisch onderzoek was het effectiever dan ustekinumab, adalimumab en placebo. Twee meta-analyses lieten zien dat de effectiviteit na 8-24 weken vergelijkbaar was met de IL-23-remmer guselkumab en de IL-17-remmers. Risankizumab was in deze meta-analyses wel effectiever dan de IL-23-remmer tildrakizumab. Risankizumab werd in de onderzoeken goed verdragen. De bijwerkingen lijken vergelijkbaar met die van de andere IL-remmers. Een voordeel is de lange halfwaardetijd, waardoor toediening eens in de twaalf weken mogelijk is – wel twee injecties per keer. De kosten zijn hoog, evenals die van de andere IL-remmers. Risankizumab blijkt effectief voor de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis. Meer en langer durend onderzoek is nodig om de langetermijnveiligheid te beoordelen en risankizumab direct te vergelijken met andere IL-23- en IL-17-remmers, toegepast bij psoriasis. Vooralsnog lijkt het weliswaar effectiever dan ustekinumab, adalimumab en tildrakizumab, maar vergelijkbaar met de overige IL-23- en IL-17-remmers.

A. Heersche en R.W.G. Bruggeman, onder medeverantwoordelijkheid van de redactie

Abstract
Risankizumab (Skyrizi®) is a new IL-23 inhibitor for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis. Randomized clinical studies have shown it to be more effective than ustekinumab, adalimumab, or placebo. Two meta-analyses showed it to be as effective as the IL-23 inhibitor guselkumab and IL-17 inhibitors after 8–24 weeks. In these meta-analyses, risankizumab was more effective than the IL-23 inhibitor tildrakizumab. It was also well tolerated and its side effects seemed to be similar to those of other IL inhibitors. Risankizumab has the advantage that it has a long half-life, so that it only needs to be administered once every 12 weeks (2 injections). It is expensive, as are other IL inhibitors. While risankizumab appears to be effective against moderate to severe plaque psoriasis, more and longer studies are needed to determine its long-term safety and to compare it with other IL-23 and IL-17 inhibitors used in the treatment of psoriasis. For the moment, risankizumab appears to be more effective than ustekinumab, adalimumab, and tildrakizumab and as effective as other IL-17 and IL-23 inhibitors.

Pharma Selecta 2020 (maart) Pharm Sel 2019;36:18-22.

Inleiding
Voor de behandeling van psoriasis zijn er inmiddels diverse biologicals beschikbaar. Dit zijn middelen die bestaan uit natuurlijke eiwitten, zoals antilichamen en cytokines of fragmenten van eiwitten of synthetische peptiden. De biologicals die worden toegepast bij psoriasis, grijpen aan op verschillende componenten van het immuunsysteem, bijvoorbeeld de tumornecrosefactor (TNF)-alfa-remmers (etanercept, infliximab, certolizumab pegol en adalimumab), interleukine (IL)-17-remmers (brodalumab, ixekizumab en secukinumab), IL-12/23-remmers (ustekinumab) en IL-23-remmers (guselkumab, tildrakizumab).[1] De IL-remmers tildrakizumab, brodalumab, ixekizumab en secukinumab zijn eerder in Pharma Selecta besproken.[2 3 4] 
Risankizumab is een nieuwe IL-23-remmer. Het is in april 2019 onder de naam Skyrizi® door de European Medicines Agency (EMA) geregistreerd voor de systemische behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis bij volwassen patiënten die in aanmerking komen voor systemische therapie.[5] 
IL-23 speelt een belangrijke rol in de ontstekingsprocessen bij psoriasis. Het activeert T-helper (Th)-17 cellen – T-lymfocyten met expressie van een IL-23 receptor. Geactiveerde Th-17 cellen produceren veel pro-inflammatoire cytokinen, waaronder IL-17. Dit IL-17 stimuleert de vorming van verschillende pro-inflammatoire cytokines, chemokines en antimicrobiële peptides. Deze induceren een abnormale activatie en proliferatie van keratinocyten en andere klinische verschijnselen van psoriasis. De route van IL-23 via Th-17 naar IL-17 lijkt een centrale rol te spelen in de ontstekingsprocessen bij psoriasis.[6 7]

Farmacologie
Dynamiek
Risankizumab is een gehumaniseerd immunoglobuline G1 monoklonaal antilichaam dat selectief bindt aan de p19-subeenheid van het cytokine IL-23. Hierdoor remt het de interactie van IL-23 met het IL-23-receptorcomplex. IL-23 bestaat uit twee subunits: p19 en p40. De p40-subunit komt zowel voor bij IL-12 als IL-23. De p19-subunit is specifiek voor IL-23. Risankizumab bindt alleen aan de p19-subunit en is daarom selectief voor IL-23, evenals guselkumab en tildrakizumab. Ustekinumab bindt zowel aan de p19- en p40-subunit en remt daardoor zowel IL-12 als IL-23.[5 7]

Kinetiek
Na subcutane toediening is de geschatte biologische beschikbaarheid 89% en de Cmax wordt na 3 tot 14 dagen bereikt. Het verdelingsvolume is 11,4 liter. Risankizumab wordt op dezelfde manier als endogeen immunoglobuline via intracellulair katabolisme gemetaboliseerd in kleine peptiden en aminozuren. De eliminatiehalfwaardetijd bedraagt 28 tot 29 dagen.[5]

Klinisch onderzoek
In klinische onderzoeken wordt de ziekteactiviteit van psoriasis vaak bepaald aan de hand van de Psoriasis Area and Severity Index (PASI). Deze loopt van 0 (geen psoriasis) tot 72 (ernstige psoriasis met roodheid, schilfering en verdikking over het hele lichaam). De effectiviteit van de behandeling wordt uitgedrukt in verbetering van de PASI-score, waarbij tegenwoordig PASI 90 het meest wordt gebruikt. Dit geeft een reductie aan van de verschijnselen van de aandoening van ten minste 90 procent. PASI 90 wordt ook vaak als primair eindpunt gebruikt in klinisch onderzoek. Een andere veel gebruikte maat voor de ziekteactiviteit is de static Physician’s Global Assessment (sPGA). Deze score varieert van 0 tot 5, waarbij 0 staat voor geen, en 5 voor zeer ernstige psoriasis.

Fase-3 gerandomiseerde studies
Er zijn vier gerandomiseerde, dubbelblinde en placebo-gecontroleerde fase-3-onderzoeken uitgevoerd naar de effectiviteit van risankizumab: UltIMMa-1, UltIMMa-2, IMMvent en IMMhance. Deze onderzoeken zijn verricht onder volwassen patiënten met matige tot ernstige plaque psoriasis (PASI ≥12, sPGA ≥3).[8 9 10] Momenteel zijn er ook fase-3-onderzoeken met risankizumab in gang onder patiënten met de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, atopische dermatitis en artritis psoriatica.[11]

UltIMMa-1 en UltIMMa-2 vergeleken risankinzumab met ustekinumab en placebo. 
In UltIMMa-1 werden patiënten gerandomiseerd over risankizumab 150 mg (n=304), ustekinumab 45 of 90 mg (n=100, dosering afhankelijk van gewicht) en placebo (n=102). De primaire eindpunten waren PASI 90 en een sPGA van 0 of 1. Na 16 weken bereikte 75,3% van de patiënten op risankizumab, 42,0% op ustekinumab en 4,9% op placebo PASI 90 (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab en placebo). Een sPGA-score van 0 of 1 bereikte respectievelijk 87,8, 63,0 en 7,8% (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab en placebo). Na week 16 werden patiënten met placebo overgezet op risamkizumab. Na 52 weken had 81,9% van de patiënten op risamkizumab PASI 90 bereikt, 44% op ustekinumab (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab) en 78,4% van de patiënten overgezet van placebo naar risankizumab.[8]

De opzet en resultaten van UltIMMa-2 waren vergelijkbaar met UltIMMa-1. Hierin bereikte na 16 weken 74,8, 47,5 en 2% van de patiënten in respectievelijk de risankizumab-, ustekinumab- en placebogroep PASI 90 (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab en placebo). Een sPGA-score van 0 of 1 bereikte respectievelijk 83,7, 61,6 en 5,1% (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab en placebo). Na de crossover werd PASI 90 bereikt door 80,6% op risankinumab, 50,5% op ustekinumab (p<0,0001 ten opzichte van ustekinumab) en 85,1% van de patiënten overgezet van placebo naar risankizumab.[8]

Het IMMvent-onderzoek vergeleek risankizumab met adalimumab. Er werden 605 patiënten gerandomiseerd over risankizumab 150 mg of adalimumab (start 80 mg, daarna 40 mg in week 1, 3, 5 en daarna wekelijks). Na 16 weken bereikte 72% in de risankizumabgroep PASI 90 en 47% in de adalimumabgroep (p<0,0001). Voor de sPGA-score was dit 84% respectievelijk 60% (p<0,0001). In week 16 werden non-responders op adalimumab overgezet op risankizumab. Patiënten met een gedeeltelijke respons op adalimumab (verbetering PASI tussen 50 en 90%) werden nogmaals gerandomiseerd over continueren van adalimumab of switchen naar risankizumab 150 mg. In week 44 was bij de gedeeltelijke responders PASI 90 bereikt bij 66% van de patiënten die switchten naar risankizumab en bij 21% die adalimumab continueerden (p<0,0001).[9]

IMMhance bestond uit twee delen. In het eerste deel werden patiënten gerandomiseerd over risankizumab 150 mg (n=407) of placebo (n=100). In week 16 bereikte 73,2% van de patiënten op risankizumab en 2% op placebo PASI 90 (p<0,001). Een sPGA-score van 0 of 1 werd bereikt door 83,5% respectievelijk 7% (p<0,001). Hierna switchten de patiënten op placebo naar risankizumab 150 mg. In week 28 werden de responders op risankizumab (sPGA-score van 0 of 1) opnieuw gerandomiseerd naar voortzetten van risamkizumab (n=111) of switchten naar placebo (n=225). Patiënten met geen respons bleven risankizumab gebruiken. Onder de patiënten die opnieuw waren gerandomiseerd, werd in week 52 een PASI 90 bereikt door 52,4% in de groep die switchte van risankizumab naar placebo en door 85,6% in de groep die risankizumab continueerde (p<0,001). Voor de sPGA-score 0 of 1 was dit 61,3 respectievelijk 87,4%.[10]

Meta-analyses
Naast de gerandomiseerde studies zijn er ook verschillende meta-analyses uitgevoerd, die de effectiviteit en veiligheid van verschillende geneesmiddelen bij psoriasis hebben vergeleken. De twee meest relevante worden hieronder besproken.

Een recente, grote Cochrane netwerk-meta-analyse (140 gerandomiseerde klinische studies, 51.749 patiënten met matige tot ernstige plaque psoriasis of artritis psoriatica) vergeleek de effectiviteit en veiligheid van negentien verschillende systemische geneesmiddelen met elkaar, waaronder de conventionele systemische middelen (acitretine, ciclosporine, fumaraten en methotrexaat), apremilast en diverse biologicals, waaronder de IL-23-remmers risankizumab, tildrakizumab en guselkumab. De primaire uitkomstmaten waren het bereiken van PASI 90 en het optreden van ernstige bijwerkingen (serious adverse effects; SAEs), beide gemeten 8 tot 24 weken na randomisatie. Er is in deze meta-analyse dus alleen gekeken naar resultaten op korte termijn. Alle geneesmiddelen waren significant effectiever dan placebo in het bereiken van de PASI 90. Op klassenniveau waren de biologicals significant effectiever in het bereiken van de PASI 90 dan apremilast en de conventionele systemische therapieën. Op geneesmiddelniveau waren infliximab, de IL-17-remmers (ixekizumab, secukinumab en brodalumab) en de IL-23-remmers (risankizumab en guselkumab, niet tildrakizumab) significant effectiever in het bereiken van PASI 90 dan ustekinumab en de TNFα-remmers adalimumab, certolizumab en etanercept. Van alle geneesmiddelen waren infliximab, ixekizumab, risankizumab, guselkumab, secukinumab en brodalumab het meest effectief in het bereiken van PASI 90 vergeleken met placebo. De effectiviteit van deze zes middelen was in grote lijnen vergelijkbaar (getallen allemaal versus placebo): infliximab: relatief risico (RR) 29,52 (95% BI 19,94-43,70); ixekizumab: RR 28,12 (95% BI 23,17-34,12); risankizumab: RR 27,67 (95% BI 22,86-33,49); guselkumab: RR 25,84 (95% BI 20,90-31,95); secukinumab: RR 23,97 (95% BI 20,03-28,70) en brodalumab: RR 21,96 (95% BI 18,17-26,53). (Het getal bij het relatief risico geeft aan hoeveel keer groter het ‘risico’ was om PASI 90 te bereiken voor het betreffende geneesmiddel dan voor placebo.) Bij alle onderzochte middelen verschilde het risico op ernstige bijwerkingen niet significant met placebo. Dit was echter gebaseerd op een klein aantal gebeurtenissen.[12]

Een andere netwerk-meta-analyse (77 gerandomiseerde klinische studies, 34.816 patiënten met matige tot ernstige psoriasis) vergeleek IL-17-remmers (brodalumab, secukinumab, ixekizumab), IL-23-remmers (tildrakizumab, guselkumab, risankizumab), IL-12/23-remmers (ustekinumab), TNF-alfa-remmers (infliximab, etanercept, adalimumab), apremilast en dimethylfumaraat met elkaar. Er werd gekeken naar PASI 50, 75, 90 en 100 na 10-16 weken. Ook in deze meta-analyse is dus alleen gekeken naar resultaten op korte termijn. Alle behandelingen waren effectiever dan placebo. De IL-17-remmers guselkumab en risankizumab waren effectiever dan de andere middelen. Dit was bij alle PASI-scores het geval, maar de grootste verschillen werden gevonden bij PASI 90 en PASI 100. Brodalumab, ixekizumab en risankizumab waren significant effectiever dan secukinumab. Het RR voor PASI 90 van de IL-23-remmers, de IL-17-remmers en ustekinumab waren (getallen allemaal versus placebo): risankizumab (versus placebo): RR 62,89 (95% BI 22,72-191,53); tildrakizumab 32,96 (95% BI 15,02-76,80); guselkumab RR 58,89 (95% BI 21,90-173,16); ixekizumab: RR 63,73 (95% BI 22,91-194,67); secukinumab: RR 55,07 (95% BI 21,08-155,69); brodalumab: RR 62,34 (95% BI 22,61-188,04) en ustekinumab RR 38,74 (95% BI 16,84-94,52).[13]

Bijwerkingen
Het SmPC meldt als meest voorkomende bijwerking infecties van de bovenste luchtwegen; dit trad bij 13% van de patiënten op. Andere veel voorkomende bijwerkingen (bij 1-10%) waren tinea-infecties, hoofdpijn, jeuk, vermoeidheid en reacties op de injectieplaats.[5] 
In de fase-3-onderzoeken werd risankizumab goed verdragen. Het aantal bijwerkingen, geassocieerd met de behandeling (TAE), ernstige TAE’s, major adverse cardiovascular effects (MACE) en ernstige infecties, was vergelijkbaar voor risankizumab, ustekinumab en placebo. Infecties kwamen vaker voor bij risankizumab en ustekinumab dan bij placebo.[8 10] Mogelijk komen Candida-infecties van huid en mond minder voor bij IL-23-remmers dan bij IL-17-remmers.[14]

Interacties Tijdens het gebruik van risankizumab en tot tenminste 21 weken na het stoppen van de behandeling mag de patiënt geen vaccinaties met levende vaccins krijgen. Vanwege de immunosuppressieve werking kan vaccinatie met levende micro-organismen een gegeneraliseerde infectie veroorzaken. Na vaccinatie moet men tenminste vier weken wachten met starten van risankizuma.[5]
Risankizumab heeft geen invloed op CYP-enzymen. Het wordt niet gemetaboliseerd in de lever en niet uitgescheiden via de nieren. Combinaties met andere geneesmiddelen kunnen daarom de farmacokinetiek van tildrakizumab niet beïnvloeden.[5]

Contra-indicaties
Overgevoeligheid voor risankizumab of voor een van de hulpstoffen in de injectie is een contra-indicatie voor het gebruik ervan. 
Er is geen onderzoek gedaan naar gebruik van risankizumab door patiënten met een verminderde lever- of nierfunctie. Risankizumab wordt via katabolisme afgebroken tot aminozuren en wordt niet geëlimineerd via de nieren of de lever. Net als bij de andere biologicals heeft een verminderde lever- of nierfunctie, naar verwachting, weinig tot geen invloed op de eliminatie van risankizumab. Er is daarom geen aanpassing van de dosis nodig bij deze patiëntengroepen.[5]
Risankizumab verhoogt het risico op infecties door onderdrukking van de immuunrespons. Het is daarom gecontraïndiceerd bij patiënten met een klinisch relevante, actieve infectie, zoals actieve tuberculose. Als de patiënt tijdens gebruik van risankizumab een klinisch relevante infectie ontwikkelt, moet risankizumab gestaakt worden en pas weer gecontinueerd als de infectie is verdwenen.[5]

Zwangerschap en lactatie
Er is weinig onderzoek gedaan naar het gebruik van risankizumab door zwangere vrouwen. Uit dieronderzoek kwamen geen directe of indirecte schadelijke effecten naar voren. Uit voorzorg wordt gebruik tijdens de zwangerschap afgeraden. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd moeten een betrouwbare anticonceptiemethode gebruiken tijdens de behandeling en gedurende tenminste 21 weken na staken van risankizumab.[5] 
Het is niet bekend of risankizumab wordt uitgescheiden in de borstvoeding. De eerste dagen na de geboorte kunnen er antilichamen in de moedermelk aanwezig zijn. In deze periode is er mogelijk een risico voor de baby. De fabrikant geeft geen concreet advies over het gebruik van risankizumab tijdens het geven van borstvoeding.[5]

Voorlichting aan de patiënt
De patiënt dient risankizumab in de koelkast te bewaren. Het preparaat moet in de buitenverpakking blijven tot het moment van toedienen, ter bescherming tegen licht. 
Risankizumab wordt toegediend via subcutane injectie. De fabrikant adviseert om de injectiespuiten 15 tot 30 minuten voor gebruik uit de koelkast te halen, zodat de vloeistof op kamertemperatuur is voordat deze wordt toegediend. Per keer worden twee voorgevulde injectiespuiten toegediend in de voorkant van de bovenbenen of in de buik. De tweede spuit moet op tenminste 3 cm van de eerste worden geïnjecteerd. Elke spuit is voor eenmalig gebruik en moet helemaal worden leeggespoten. De spuit niet schudden.[5]

Handelspreparaten, dosering en prijs
Risankizumab wordt onder de naam Skyrizi® geleverd door de firma AbbVie. Het is verkrijgbaar als oplossing voor injectie in een voorgevulde spuit voor eenmalige toediening. Elke voorgevulde spuit bevat 75 mg risankizumab in 0,83 ml oplossing. Andere bestanddelen van de injectievloeistof zijn dinatriumsuccinaathexahydraat, barnsteenzuur, sorbitol, polysorbaat 20 en water voor injecties. 
De aanbevolen dosis is 150 mg (twee injecties van 75 mg), toe te dienen als subcutane injectie in week 0, week 4 en daarna eenmaal per twaalf weken. Dit kan de patiënt, indien mogelijk, zelf doen. Er is geen dosisaanpassing nodig bij oudere patiënten.[5] 
De prijs van risankizumab is vergelijkbaar met die van de IL-23-remmer guselkumab en ligt wat hoger dan die van de IL-23-remmer tildrakizumab.[15]

Risankizumab is, net als de andere IL-23-remmers tildrakizumab en guselkumab, niet opgenomen in het geneesmiddelvergoedingssysteem (GVS). Het is door de Nederlandse Zorgautoriteit aangewezen als add-on-geneesmiddel. Deze kunnen door het ziekenhuis, apart van de behandeling, in rekening worden gebracht bij de zorgverzekeraar.[15]

Richtlijn NVDV
De richtlijn Psoriasis van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV) geeft aan dat adalimumab, apremilast, etanercept, infliximab, secukinumab en ustekinimab worden toegepast als inductietherapie en onderhoudsbehandeling bij plaque psoriasis. Brodalumab, certolizumab pegol, guselkumab, ixekizumab, risankizumab en tildrakizumab worden (nog) niet genoemd in de richtlijn. In het Standpunt nieuwe geneesmiddelen voor tildrakizumab en risankizumab geeft de vereniging aan dat deze middelen een belangrijke aanvulling op het huidige behandelarsenaal kunnen zijn, en zullen worden toegevoegd aan de richtlijn. De NVDV geeft geen voorkeur aan voor bepaalde middelen binnen de groep biologicals.[16 17]

Conclusie en plaatsbepaling
Risankizumab is in klinisch onderzoek effectief gebleken voor de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis bij volwassen patiënten. Er is direct vergelijkend onderzoek uitgevoerd met de IL-12/23-remmer ustekinumab en de TNF-alfa-remmer adalimumab, waaruit blijkt dat risankizumab effectiever is dan deze biologicals. Ustekinumab en adalimumab zijn echter niet de meest effectieve biologicals bij psoriasis. Er is geen direct vergelijkend onderzoek van risankizumab met andere IL-23- of IL-17-remmers gedaan.
Resultaten uit twee meta-analyses geven aan dat de effectiviteit van risankizumab vergelijkbaar is met die van de IL-23-remmer guselkumab en de IL-17-remmers. Risankizumab is effectiever dan de IL-23-remmer tildrakizumab, de IL 12/23-remmer ustekinumab en de TNF-alfa-remmers etanercept, certolizumab pegol en adalimumab. Deze meta-analyses hebben echter alleen naar de effectiviteit na 8 tot 24 weken gekeken.
Een voordeel van risankizumab is de lange halfwaardetijd, waardoor toediening eens in de twaalf weken mogelijk is. Wel moeten er per keer twee injecties worden toegediend.
Risankizumab werd in de onderzoeken goed verdragen. De bijwerkingen lijken vergelijkbaar met die van de andere IL-remmers. Mogelijk komen Candida-infecties van huid en mond minder voor bij IL-23-remmers, waaronder risankizumab, dan bij IL-17-remmers. De hoge prijs van risankizumab is vergelijkbaar met de andere IL-remmers. De meeste onderzoeken zijn tot 52 weken uitgevoerd. Er zijn nog geen gegevens over effectiviteit en veiligheid op langere termijn, terwijl psoriasis wel een chronische aandoening is en de middelen vaak lange tijd worden gebruikt.
Risankizumab blijkt effectief voor de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis. Echter, voor de definitieve plaatsbepaling is meer en langer durend onderzoek nodig om de effectiviteit en veiligheid op de lange termijn te kunnen beoordelen. Ook moet risankizumab in head to head studies direct vergeleken worden met andere IL-23- en IL-17-remmers toegepast bij psoriasis. Vooralsnog lijkt het weliswaar effectiever dan ustekinumab, adalimumab en tildrakizumab, maar is verder vergelijkbaar met de overige IL-23- en IL-17-remmers.

Literatuur
1. Informatorium Medicamentorum. Inleidende tekst Middelen bij inflammatoire aandoeningen. Geraadpleegd via https://kennisbank.knmp.nl op 09-03-2020. 
2. Heersche A, Ven van de LI. Tildrakizumab; een nieuwe IL-23-remmer bij plaque psoriasis. Pharm Sel 2019;35:46-49.
3. Heersche A, Geleedst-de Vooght MMM. Brodalumab: de eerste IL-17-remmer bij psoriasis. Pharm Sel 2018;34:46-50. 
4. Holsappel IGA, Stolk LML. Ixekizumab en secukinumab; uitbreiding van de HUIDige therapie bij plaque psoriasis. Pharm Sel 2016;32:53-55. 
5. SmPC Skyrizi®. Geraadpleegd via http://www.ema.europa.eu op 07-02-2020. 
6. Greb JE, Goldminz AM, Elder JT, Lebwohl MG, Gladman DD, Wu JJ et al. Psoriasis. Nat Rev Dis Primers 2016;2:16082.
7. Li W, Ghamrawi R, Haidari W, Feldman SR. Risankizumab for the Treatment of Moderate to Severe Plaque Psoriasis. Ann Pharmacother 2020 Apr;54(4):380-387.
8. Gordon KB, Strober B, Lebwohl M, Augustin M, Blauvelt A, Poulin Y et al. Efficacy and safety of risankizumab in moderate-to-severe plaque psoriasis (UltIMMa-1 and UltIMMa-2): results from two double-blind, randomised, placebo-controlled and ustekinumab-controlled phase 3 trials. Lancet 2018 Aug 25;392(10148):650-661. 
9. Reich K, Gooderham M, Thaçi D, Crowley JJ, Ryan C, Krueger JG et al. Risankizumab compared with adalimumab in patients with moderate-to-severe plaque psoriasis (IMMvent): a randomised, double-blind, active-comparator-controlled phase 3 trial. Lancet 2019 Aug 17;394(10198):576-586. 
10. AbbVie. BI 655066 / ABBV-066 (Risankizumab) versus placebo In a multicenter randomized double-blind study in patients with moderate to severe chronic plaque psoriasis evaluating the efficacy and safety with randomized withdrawal and re-treatment (IMMhance). https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT02672852 (geraadpleegd 07-03-2020).
11. McKeage K, Duggan S. Risankizumab: First Global Approval. Drugs 2019 Jun;79(8):893-900. 
12. Sbidian E, Chaimani A, Afach S, Doney L, Dressler C, Hua C et al. Systemic pharmacological treatments for chronic plaque psoriasis: a network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev 2020 Jan 9;1:CD011535. 
13. Sawyer LM, Malottki K, Sabry-Grant C, Yasmeen N, Wright E, Sohrt A et al. Assessing the relative efficacy of interleukin-17 and interleukin-23 targeted treatments for moderate-to-severe plaque psoriasis: A systematic review and network meta-analysis of PASI response. PLoS One 2019 Aug 14;14(8):e0220868. 
14. Horizonscan geneesmiddelen. Therapeutische waarde en behandelschema risankizumab. Via https://www.horizonscangeneesmiddelen.nl/ (geraadpleegd 07-02-2020).
15. https://www.medicijnkosten.nl (geraadpleegd 07-03-2020).
16. Richtlijn psoriasis NVDV. Via: https://nvdv.nl/professionals/richtlijnen-en-onderzoek/richtlijnen/richtlijn-psoriasis (geraadpleegd 10-03-2020).
17. Standpunt voor tildrakizumab (Ilumetri) en risankizumab (Skyrizi) 26 augustus 2019. Via https://nvdv.nl (geraadpleegd 10-03-2020).

Gegevens

Hoofdcategorie: Hoofdartikel

Categorie: hoofdartikelen 2020